Ανάμεσα στους Δασκάλους του Γένους και τους Νεοέλληνες Διαφωτιστές κορυφαία θέση κατέχει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Βιβλική μορφή στην όψη, ασκητικός στο ήθος, πολυτάλαντος, πληθωρικός στη συγγραφή -μας άφησε 100 περίπου συγγράμματα, στα όποια αναχωνεύεται ολόκληρη η αγιοπατερική σοφία και παράδοση σε μια εποχή που o ορθολογισμός της Δύσης πνέει απειλητικός και για τον Ελληνισμό της Τουρκοκρατίας.

Ο άνθρωπος επλάσθη από τον Θεόν
«Από το μηδαμή μηδαμώς μηδέν, ο Θεός έστησε τους οφθαλμούς του εις εσέ, με ιλαρόν όμμα, και ηυδόκησε να πλάση εσένα μόνον κατ' εικόνα Του και ομοίωσιν, με τόσην προσοχήν- οίος ο πηλός διεμορφούτο, τοιούτος ο Χριστός διεννοείτο -και τόσην αγάπην, ωσάν να μην ήθελε να δημιουργήση άλλον εις τον κόσμον, πάρεξ εσένα, κατά τον Ψαλμωδόν ο πλάσας κατά μόνας τας καρδίας των ανθρώπων».

Ο άνθρωπος επλάσθη διά δόξαν Θεού
Όλα τα έργα σου κάμνε τα διά μόνην την δόξαν του Θεού. Τότε και τα μικρά έργα γίνονται μεγάλα και οι ταπεινές αρετές γίνονται υψηλές. Διαφορετικά - αν δεν τα κάμνεις όλα για να δοξάζεις τον Θεόν -γρήγορα θα δεις όλα σου τα έργα μάταια και χαμένα, σαν τη σαΐτα εκείνη που δε χτυπά στο σημάδι -επειδή «πάν το άπογυμνούμενον του ιδίου τέλους, ματαιούται». Όπως το μαχαίρι που δεν κόβει -το κλειδί που δεν ανοίγει- και το ρολόι, που δε δείχνει σωστά τις ώρες, είναι άχρηστο.
Αν δεν δώσεις τώρα, στην παρούσα ζωή, μία θεληματική δόξα στον Θεό με τα έργα σου, θα τα δοκιμάσεις σαν ύλη μεγάλης φωτιάς, που θα σε κατακαύσει την ημέρα της Κρίσεως.

Ο άνθρωπος έπλάσθη διά να απολαμβάνη αιωνίως τον Θεόν
Όπως το λιβάνι στο θυμιατό θα μπορούσες να λιώνεις προς δόξαν Θεού, και αυτή να είναι η αμοιβή σου. Όμως ο Θεός θέλει να είναι Αυτός ο Ίδιος μισθός σου, άν ίσως και εργάζεσαι θεοφιλώς κάθε αρετή. Ο ίδιος ο Θεός θέλει να είναι «ο στέφανων και ο στέφανος σου». Και ως άκρον και άπειρον αγαθόν όπου είναι ο Θεός, ημπορεί Αυτός μόνος να αναπαύσει και να χορτάσει την άμετρη επιθυμία της καρδίας σου.

Όθεν, συμπεραίνει ο Άγιος, τί θα σε ωφελήσει η τιμή και η δόξα όπου έλαβες εις μίαν γωνίαν της γης, καθώς είναι η Πατρίδα σου, αν ίσως και αποτύχεις στο έσχατο τέλος, την εν ουρανοίς μακαριότητα;
Γι' αυτό, όπως μία μεγάλη πέτρα, η οποία πέφτει από υψηλό μέρος, συντρίβει όλα εκείνα όπου εμποδίζουν το δρόμο της, έτσι κάμε και εσύ -σύντριψε όλα εκείνα που δε σε αφήνουν μαζί με τον Παύλο να λες και να εφαρμόζεις• κατά σκοπον διώκω επί το βραβείον της άνω κλήσεως τού Θεού εν Χριστώ Ιησού.
«Και εις όλα σου τα έργα άλλο να μην αναπνέης πάρεξ τον Θεόν».

Περιοδικό "Η Δράσις μας" Τεύχος 470, Ι0ΥΝΙ0Σ-Ι0ΥΛΙ0Σ 2009.
Πνευματικά Γυμνάσματα, από τη Μελέτη Β'