Κατά την κηδεία ορθοδόξου χριστιανού διαβάζεται κάτι στο σπίτι ή στον ναό;
Μια πολύ ωραία συνήθεια με μοναστική προέλευση είναι η ανάγνωση ολοκλήρου του βιβλίου του Ψαλτηρίου. Η ανάγνωση του Ψαλτηρίου σύμφωνα με τις μοναστικές διατάξεις διαβάζεται για τους μοναχούς, ενώ για τους κεκοιμημένους ιερείς και αρχιερείς διαβάζεται ολόκληρο το Ευαγγέλιο, δηλαδή το λειτουργικό κείμενο. Η συνήθεια της αναγνώσεως του ψαλτηρίου κατά τις κηδείες που πέρασε και στην ενοριακή πράξη είναι έργο του αγίου Θεοδώρου του Στουδίτου1. Έτσι σήμερα εξ επιδράσεως καλής διαβάζεται το Ψαλτήριον και στους λαϊκούς. Με τον τρόπο αυτό τηρείται τάξη και ευπρέπεια στις κηδείες, αποφεύγονται δε οι πολυλογίες, τα σχόλια και κάθε είδους παρέκτροπα που δυστυχώς συμβαίνουν και σ' αυτές τις περιπτώσεις. Το διάβασμα του Ψαλτηρίου γίνεται από όλους τους παρευρισκομένους. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγνωση του Ευαγγελίου στους κεκοιμημένους ιερείς, μόνο που το διαβάζουν Ιερείς φορεμένοι το επιτραχήλιον. Συνήθως το σκήνος των κεκοιμημένων ιερέων μεταφέρεται στο ναό όπου τελείται η θεία Λειτουργία, γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου από της Ωραίας Πύλης από τους ιερείς και ακολουθεί ο ασπασμός των πιστών. Τον κεκοιμημένο ιερέα πλένουν, ενδύουν, διαβάζουν και μεταφέρουν μόνο οι ιερείς και όχι οι λαϊκοί. Αυτή η τάξη απαντά σε όλα τα παλαιά χειρόγραφα. Υπάρχει δε σημείωση ότι ο κάθε βαθμός ιεροσύνης τακτοποιεί τον κεκοιμημένο της τάξεώς του. Έτσι τον κεκοιμημένο επίσκοπο τακτοποιούν επίσκοποι, τον πρεσβύτερο αντίστοιχα πρεσβύτεροι και τον διάκονο διάκονοι. Τον δε μοναχό ή μοναχή τακτοποιούν αντιστοίχως μοναχοί ή μοναχές.
Κατά τη μεταγενέστερη και νεώτερη χειρόγραφη παράδοση έχουμε πληροφορίες για την ανάγνωση του Ψαλτήρος και του Ευαγγελίου. Σ' έναν χειρόγραφο κώδικα της Μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους 214 του 16ου αι. στην ακολουθία εις ιερέα κεκοιμημένον αναφέρεται η ανάγνωση του Ψαλτηρίου και του Ευαγγελίου καθ' όλην την διάρκεια της νύκτας: «Και λαβών το Ψαλτήριον, ψάλλει αυτό ο αναγνώστης, και ο ιερεύς αναγινώσκει το Ευαγγέλιον όλον δι' όλης της νυκτός». Ένας άλλος αγιορείτικος χειρ. κωδ. της Μονής Παντελεήμονος 604 του 15ου αι. κάνει λόγο περί της αναγνώσεως ολοκλήρου του Ψαλτηρίου. Πρόκειται περί ενός «Σχηματολογίου» που επιγράφεται: «Σχηματολόγιον Θεοδώρου ομολογητού, ηγουμένου των Στουδίου».
Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης γνωρίζει τη συνήθεια της αναγνώσεως εις μεν τους κοιμηθέντας αρχιερείς και ιερείς του Ευαγγελίου, εις δε τους μοναχούς του Ψαλτηρίου. «Εις τας χείρας δε (του κοιμηθέντος αρχιερέως και ιερέως) διδόασιν το ιερόν Ευαγγέλιον ο δη και πρότερον αναγινώσκεται επ' αυτόν ήδη τελευτώντα• ή και μετά θάνατον, ει ο καιρός δίδωσιν, ως ευαγγελικόν αυτόν ζήσαντα• άμα δε και εις ιλασμόν και αγιασμόν αυτού εκ των θειοτάτων λογίων τίνα γαρ έτερα εις εξιλέωσιν Θεού μείζονα υπέρ του κειμένου έσται ή ταύτα λεγόμενα; Σάρκωσις Θεού καταγγελλόμενη, διδασκαλίαι, μυστήρια, δόσις αφέσεως εγκλημάτων, τα υπέρ ημών πάθη, ο ζωοποιός θάνατος, και η έγερσις• υπέρ άπασαν ουν ταύτα ακολουθίαν και λεκτέον επί τοις ιερωμένοις. Επί δε μονάζουσι το Ψαλτήριον, ο και φυλάσσεται παρά τοις πολλοίς έτι, και έως του νυν λέγεται» 2.
1 ΡΟΜΠΟΤΗΣ, σ. 281-282.
2 ΣΥΜΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, P.G. 155,676ΑΒ.
Κατά τη μεταγενέστερη και νεώτερη χειρόγραφη παράδοση έχουμε πληροφορίες για την ανάγνωση του Ψαλτήρος και του Ευαγγελίου. Σ' έναν χειρόγραφο κώδικα της Μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους 214 του 16ου αι. στην ακολουθία εις ιερέα κεκοιμημένον αναφέρεται η ανάγνωση του Ψαλτηρίου και του Ευαγγελίου καθ' όλην την διάρκεια της νύκτας: «Και λαβών το Ψαλτήριον, ψάλλει αυτό ο αναγνώστης, και ο ιερεύς αναγινώσκει το Ευαγγέλιον όλον δι' όλης της νυκτός». Ένας άλλος αγιορείτικος χειρ. κωδ. της Μονής Παντελεήμονος 604 του 15ου αι. κάνει λόγο περί της αναγνώσεως ολοκλήρου του Ψαλτηρίου. Πρόκειται περί ενός «Σχηματολογίου» που επιγράφεται: «Σχηματολόγιον Θεοδώρου ομολογητού, ηγουμένου των Στουδίου».
Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης γνωρίζει τη συνήθεια της αναγνώσεως εις μεν τους κοιμηθέντας αρχιερείς και ιερείς του Ευαγγελίου, εις δε τους μοναχούς του Ψαλτηρίου. «Εις τας χείρας δε (του κοιμηθέντος αρχιερέως και ιερέως) διδόασιν το ιερόν Ευαγγέλιον ο δη και πρότερον αναγινώσκεται επ' αυτόν ήδη τελευτώντα• ή και μετά θάνατον, ει ο καιρός δίδωσιν, ως ευαγγελικόν αυτόν ζήσαντα• άμα δε και εις ιλασμόν και αγιασμόν αυτού εκ των θειοτάτων λογίων τίνα γαρ έτερα εις εξιλέωσιν Θεού μείζονα υπέρ του κειμένου έσται ή ταύτα λεγόμενα; Σάρκωσις Θεού καταγγελλόμενη, διδασκαλίαι, μυστήρια, δόσις αφέσεως εγκλημάτων, τα υπέρ ημών πάθη, ο ζωοποιός θάνατος, και η έγερσις• υπέρ άπασαν ουν ταύτα ακολουθίαν και λεκτέον επί τοις ιερωμένοις. Επί δε μονάζουσι το Ψαλτήριον, ο και φυλάσσεται παρά τοις πολλοίς έτι, και έως του νυν λέγεται» 2.
1 ΡΟΜΠΟΤΗΣ, σ. 281-282.
2 ΣΥΜΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, P.G. 155,676ΑΒ.